Co to jest endometrioza?
Choroba, która charakteryzuje się występowaniem błony śluzowej komórek macicy (endometrium) poza jej naturalnym umiejscowieniem (np. w jajnikach, jajowodach czy jelicie grubym). Jej głównym objawem są dolegliwości bólowe brzucha o różnym nasileniu i charakterze (ból ciągły/okresowy). Do innych symptomów choroby zaliczamy: obfite krwawienia miesiączkowe, krwawienia/plamienia między miesiączkowe, częste oddawanie moczu, wzdęcia brzucha i ból podczas współżycia (dyspareunia). Dodatkowo szacuje się, że problem niepłodności dotyczy około 30-50% kobiet cierpiących na endometriozę.
Dokładne przyczyny powstania endometriozy nie są znane. Wskazuje się na złożony mechanizm obejmujący czynniki genetyczne, hormonalne (m.in.wysokie stężenie estrogenów, krótkie cykle – trwające poniżej 26 dni), autoimmunologiczne i
środowiskowe, do których zaliczamy m.in. nieprawidłowy sposób żywienia. Leczenie
endometriozy koncentruje się przede wszystkim na ograniczeniu/wyeliminowaniu
dolegliwości bólowych, zahamowaniu dalszego rozwoju ognisk endometrialnych oraz
przywrócenie płodności. Stosowane są metody farmakologiczne (m.in. doustna antykoncepcja) i chirurgiczne (operacyjne usuwanie ognisk endometriozy). W terapii
wspomagającej niezwykle istotne znaczenie ma stosowanie odpowiedniego modelu
żywieniowego.
Dieta, a leczenie endometriozy
Endometrioza związana jest nadmierną produkcją związków o charakterze prozapalnym,
m.in. nadprodukcją prostaglandyny F 2 – PGF 2 , której wysokie stężenie korelowane jest z występowaniem dolegliwości bólowych u kobiet chorujących na endometriozę. Korzystne zatem będzie stosowanie diety o charakterze przeciwzapalnym (typ śródziemnomorski), zawierającej duże ilości tłuszczów pochodzenia roślinnego, ryb, świeżych warzyw i owoców i jednocześnie ubogiej w produkty wysoko przetworzone, słodycze, czerwone mięso i słodkie napoje.
Jak komponować dietę – co jeść, a czego unikać?
Wyniki licznych badań wskazują, że najbardziej korzystnym elementem diety wspierającym leczenie endometriozy jest odpowiedni profil kwasów tłuszczowych, czyli zastępowanie tłuszczów zwierzęcych (nasyconych) tłuszczami roślinnymi(nienasyconymi). Wśród tych drugich wyróżniamy te z rodziny omega-3 i omega-6. Kwasy tłuszczowe omega-6 są zdecydowanie bardziej rozpowszechnione w żywności, a ich niedobory raczej nie są obserwowane. Zdecydowanie bardziej problematyczne są tłuszcze omega-3, które znajdziemy w tłustych rybach morskich, oleju lnianym, oleju rzepakowym, siemieniu lnianym, orzechach i algach. Aby mówić o działaniu przeciwzapalnym, proporcja kwasów omega-6 do omega-3 powinna wynosić w 2:1 (patrz przykładowy jadłospis). Do innych składników diety działających przeciwzapalnie zaliczamy:
- witaminę C – truskawki, maliny, porzeczki, kiwi, owoce cytrusowe, papryka, natka pietruszki (pamiętaj, że witamina C jest bardzo wrażliwa na działanie wysokich temperatur, dlatego, aby ograniczyć jej straty, warzywa i owoce jadaj najlepiej na surowo) o Wyniki niektórych badań sugerują, że jej suplementacja zmniejsza dolegliwości bólowe związane z endometriozą
- selen – mleko i jego przetwory, orzechy brazylijskie, ryby, pełnoziarniste produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych
- likopen – jeden z najsilniejszy antyoksydantów, w Polsce spożywany głównie z pomidorów i produktów na ich bazie, obecny również w arbuzie, marchwi, dyni (odpowiada za ich czerwony/pomarańczowy kolor.
Oprócz składników działających przeciwzapalnie ważne jest odpowiednie spożycie: - magnezu – pełnoziarniste produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych, orzechy i nasiona, zielone warzywa liściaste
- wapnia – mleko i przetwory mleczne, wzbogacane napoje roślinne, orzechy i nasiona, suszone owoce. Niedobory mogą nasilać skurcze i ból miednicy
- żelaza – żółtko jaja, ryby, pełnoziarniste produkty zbożowe. Odpowiednie spożycie jest szczególnie ważne dla kobiet, które mają obfite krwawienia menstruacyjne (straty żelaza są wówczas wyższe)
- witaminy D – suplementacja dostosowana do bieżącego stężenia we krwi – minimum 1500-2000 IU/dobę
Przykładowy jadłospis wspierający leczenie endometriozy
Podsumowanie wartości energetycznej i odżywczej
Składnik Ilość
Energia 1733 kcal
Białko 20% (87 g)
Tłuszcze ogółem 35% (68,3 g)
Omega-6 : Omega-3 1,6 : 1,0
Węglowodany 45% (216 g)
Błonnik pokarmowy 43 g
Wapń (mg) 730 mg
Żelazo (mg) 19 mg
Magnez (mg) 470 mg
Witamina C (mg) 442 mg
Witamina E (mg) 19,7 mg
Śniadanie – Kanapki z serkiem, awokado i warzywami
Składniki:
- Chleb żytni – 2 kromki (60 g)
- Serek naturalny, typu Bieluch – 2 łyżeczki (30 g)
- Awokado – ½ sztuki (70 g)
- Kiełki rzodkiewki – około 2 łyżeczek (10 g)
- Papryka – ¼ sztuki (60 g)
- Sok świeży wyciśnięty z jednej pomarańczy (250 g) i połowy grejpfruta (120 g)
II Śniadanie – Koktajl owsiany z malinami i borówkami + orzechy
Składniki:
- Maliny – ½ szklanki (60 g)
- Borówki – 2 garście (100 g)
- Płatki owsiane – 1,5 łyżki (15 g)
- Siemię lniane – 1 łyżeczka (5 g)
- Orzechy włoskie – 5 sztuk (20 g)
Obiad – Łosoś pieczony w ziołach z ryżem i surówką warzywną
Składniki:
- Łosoś, świeży – 2/3 sztuki (120 g)
- Rozmaryn, suszony – 2 łyżeczki (6 g)
- Tymianek, suszony – 1 szczypta (1 g)
- Sól biała – 1 szczypta (1g)
- Pieprz czarny – 1 szczypta (1g)
- Cytryna – 1/4 sztuki (20 g)
- Czosnek – 1 ząbek (5 g)
- Ryż brązowy – 6 łyżek (60 g)
- Sałata zielona, liście – 10 liści (50 g)
- Pomidor – 1/2 sztuki (80g)
- Papryka czerwona – 1/4 sztuki (60g)
- Cebula – ¼ sztuki (25 g)
- Oliwki czarne, bez pestki – 5 sztuk (15 g)
- Sok z cytryny – 1 łyżka (6ml)
Sposób przygotowania: Łososia umyć, osuszyć, natrzeć ziołami, pieprzem i solą. Cytrynę sparzyć wrzątkiem i pokroić w półplasterki. Czosnek podzielić na ząbki, nie obierać. Przełożyć łososia do naczynia żaroodpornego, obłożyć półplasterkami cytryny i ząbkami czosnku. Piec w piekarniku nagrzanym do 180 stopni około 25 minut. Podawać z ugotowanym ryżem i surówką warzywną: sałatę umyć i porwać. Pomidora i paprykę umyć i pokroić w kostkę. Cebulkę drobno posiekać, oliwki pokroić w plasterki.Wszystkie składniki surówki wymieszać i doprawić do smaku, skropić sokiem z cytryny. Ryż ugotować na sypko.
Kolacja – Sałatka z grillowanym indykiem + grzanka
Składniki:
- Mięso z piersi indyka, bez skóry – 2/3 sztuki (120g)
- Czosnek – 2 ząbki (10g)
- Rukola – 3 garście (60g)
- Bazylia, suszona – 1 szczypta (1g)
- Estragon, suszony – 1 łyżeczka (5g)
- Pieprz czarny – 1 szczypta (1g)
- Sól biała – 1 szczypta (1g)
- Olej rzepakowy, tłoczony na zimno – 1/2 łyżki (5ml)
- Nasiona słonecznika – 1 łyżka (10g)
- Musztarda – 1 łyżeczka (10g)
- Pomidor koktajlowy – 5 sztuk (100g)
- Chleb żytni razowy – 1 kromka (30 g)
Sposób przygotowania: Pierś natrzeć czosnkiem, bazylią, estragonem, solą oraz pieprzem. Grillować na patelni bez dodatku tłuszczu lub na grillu zewnętrznym. Do rukoli dodać pomidorki,słonecznik oraz pierś z indyka. Musztardę, olej oraz przyprawy wymieszać i sporządzić sos. Opcjonalnie można dodać sok z cytryny. Wszystko razem wymieszać, podawać z grzanką.
